Erfgoeddragers Almere

Slavernijmonument op het Mandelaplein bij treinstation Almere Centrum. Gemaakt door de Almeerse kunstenaar Patrick Mezas en onthuld op 30 juni 2023.

Met verve en passie werpt Anneke Dalger zich op voor de erkenning van de geschiedenis van de trans-Atlantische Nederlandse slavernij, gedreven door een diepgeworteld rechtvaardigheidsgevoel. Geboren in Paramaribo, Suriname, verhuisde ze op haar zestiende naar Nederland om met haar gezin herenigd te worden. Als moeder van drie kinderen en trotse oma van twee kleinkinderen, heeft Anneke zich altijd betrokken gevoeld bij de verhalen van onderdrukking en onrecht, met name de geschiedenis van de slavernij. Haar empathie en betrokkenheid zijn onmiskenbaar en daarom deelt ze haar eigen verhaal met ons.

Waar komt jouw drive vandaan om de tot slaaf gemaakten een podium te geven en alle consequenties van de slavernij inzichtelijk te maken voor iedereen?

Al sinds mijn vroege jeugd werd ik geraakt door de verhalen over andere mensen. Ik voelde het onrecht dat sommige groepen werd aangedaan. Mijn moeder vertelde ons verhalen over de slavernij, lang voordat ik geschiedenisles op school kreeg. Als negenjarig meisje in de vierde klas van de lagere school (nu groep 6), was geschiedenis mijn favoriete vak. Ik was nieuwsgierig naar het verhaal van de slavernij en thuis vroeg ik mijn moeder alles over onze eigen familiegeschiedenis. Het rechtvaardigheidsgevoel in mij begon zich al vroeg te ontwikkelen.

Ik trok me zaken aan die niet correct waren en vond daar wat van; wat in mijn cultuur vaak als ‘brutaal’ werd ervaren. Mijn moeder stond altijd achter me, gaf me het gevoel dat ik gelijk had. Die gesprekken over onrecht en slavernij hebben me nooit losgelaten. Sinds mijn vroege jeugd bleef het idee dat de gevolgen van de slavernij doorwerkt, in mijn hoofd en hart hangen. Ik begon het gedrag van de nazaten van de slaven te analyseren en besefte dat na meer dan honderd jaar na de afschaffing van de slavernij, de erfenis van het systeem nog altijd doorwerkte in hun dagelijks leven.

Dat besef heeft mijn mening gevormd. Ik wilde er iets mee doen, mijn stem laten horen. Het ligt niet in mijn aard om onrecht te zien en er niets aan te doen. Als achtjarig meisje was ik al bezig met de wereld om mij heen. De Black Panther-beweging, de moorden op de Kennedy ’s en Martin Luther King – alles had mijn aandacht. Ook de politieke situatie in Suriname interesseerde me. Door de jaren heen zag ik hoe de slavernij zijn sporen achterliet, en dat heeft me nooit losgelaten. Op mijn 12de werd ik actief lid van een progressieve jongerenbeweging in Suriname die zich o.a. bezig hield met anti kolonialisme etc.

De erfenis van slavernij

Toen mijn kinderen ouder werden en zelf gingen studeren wakkerde het vuur bij mij opnieuw aan. De polarisatie in Nederland nam toe, en dat was voor mij de reden om de slavernijgeschiedenis weer open te trekken. Ik merkte dat in Nederland heel weinig bekend was over deze beladen periode. Het is een verleden dat ons zowel verbindt als verdeeld. Het was voor mij belangrijk om deze verhalen te vertellen, zeker toen mijn dubbelbloedkinderen met ervaringen van racisme thuis kwamen. Als ouder wil je je kinderen beschermen, en daarom heb ik ze vanaf jonge leeftijd geleerd over slavernij en wat het met mensen heeft gedaan en nog steeds doet.

De weg naar heling

Hoe kunnen we de pijn van de huidige generaties verzachten?

Dat begint met bewustwording over de slavernij en het erkennen van de pijn die generaties lang is weggestopt. Vergelijk het met de Holocaust; de pijn van die periode is nog steeds voelbaar, zelfs 80 jaar later. Hoe groot moet de pijn wel niet zijn van de slavernij, die eeuwenlang heeft geduurd? Mensen werden ontmenselijkt vanwege hun kleur. Het systematisch ontkennen van hun bestaansrecht als mens heeft ervoor gezorgd dat de tot slaaf gemaakten en hun nazaten totaal vervreemd raakten van hun afkomst. Generationeel trauma is onderdeel van hun DNA, zonder dat men zich daarvan bewust is. Decennialang mocht er niet over gesproken worden. Pas als we ons bewust zijn van de tragiek van dit verleden en de pijn erkennen, kunnen we beginnen met helen.

Generaties lang werd het verleden verteld vanuit het perspectief van de onderdrukker. Waar zij ooit onbetwiste zeehelden waren, worden Michiel de Ruyter, Jan Pieterszoon Coen en Piet Hein nu ook herinnerd als mannen met een bloedig en omstreden verleden.

De keten van vrijheid

Er moet ruimte zijn voor persoonlijke verhalen zonder belemmering. We moeten structurele programma’s ontwikkelen voor de gemeenschap van nazaten van tot slaaf gemaakten, zodat zij zonder oordeel over hun verleden kunnen praten. Erkenning van de oorsprong bepaalde gedragingen.

We zien vaak dat bij bepaalde problemen bij mensen van kleur, de witte mensen er op springen en er weer een verdienmodel van maken. Hoe kan je iemand begrijpen en helpen waarvan je de geschiedenis niet kent en al helemaal niet weet en kunt voelen waar men vandaan komt. Daarom mijn appél aan witte mensen: wees bescheiden in je opstelling.

We hebben nog een lange weg te gaan. Het begint met gelijkwaardigheid en het doorbreken van de structurele systemen van racisme, discriminatie en uitsluiting. Nazaten van tot slaaf gemaakten ervaren nog steeds meer dan andere groepen deze vormen van uitsluiting, vooral binnen de overheid. Pas als deze keten verbroken is, kunnen we spreken van werkelijke VRIJHEID!